Urząd Miasta Radziejówportal informacyjny

1142 r. - Pierwsze wzmianki o Radziejowie. Wieś Stary Radziejów została nadana przez księżnę Salomeę, żonę Bolesława Krzywoustego, opactwu benedyktyńskiemu w Mogilnie. Stary Radziejów pozostawał w posiadaniu klasztoru do początku XVI w. W tym okresie Stary Radziejów podlegał kasztelanii kruszwickiej.

1232 r. - Radziejów (w tym okresie pisany Redeiew) był w posiadaniu kapituły płockiej, co zostało potwierdzone przez papieża Grzegorza IX. Konrad Mazowiecki wydał dokument, na mocy którego Stary Radziejów podporządkowano kasztelanii kruszwickiej.

1252 r. - Książę kujawski Kazimierz I - syn Konrada Mazowieckiego - podnosi Radziejów do rangi miasta.

1271 r. - Po raz pierwszy wzmiankowany kasztelan radziejowski. Prawdopodobnie kasztelania radziejowska powstała w latach 1268 - 1269 podczas wyprawy Bolesława Pobożnego na Kujawy.
Pieczęć herbowa miasta Radziejowa z 1553 r. o średnicy 25 mm na dokumencie z 1553 r. - foto Stanisław Łopatka

14.06.1298 r. - Władysław Łokietek wydał w Kruszwicy dokument lokacyjny dla Radziejowa na prawie magdeburskim, w którym określono obowiązki płacenia czynszu przez rzemieślników dla naprawy miasta; zezwolono na zakładanie ławek sukienniczych; kramów piekarzy i szewców oraz ogrodów miejskich. Z dochodów tych książę miał otrzymywać szósty denar rocznie; apelacje od wyroków sądu miejskiego zastrzegano dla sądu w Inowrocławiu; miasto otrzymało pieczęć przedstawiającą fasadę kościoła romańskiego z dwiema wieżami nakrytymi namiotowo, z wejściem zwieńczonym rozetą w formie koniczynki, pod rysunkiem umieszczona była głowa mężczyzny identyfikowanego ze Św. Janem Chrzcicielem, w otoku napis łaciński Burgensium de Razas+.

1298 r. - Władysław Łokietek wyznaczył miejsce na budowę klasztoru franciszkanów.

1.04.1310 r. - Władysław Łokietek wystawił w Krakowie dokument nadający urząd wójta radziejowskiego Gierkowi (Gerkonowi), w ramach którego przysługiwał mu siódmy łan wolnizny, trzeci denar ze spraw, wolna łaźnia, dwa młyny, sześć jatek rzeźniczych i szóstyt denar ze wszystkich opłat.

1322 r. - Władysław Łokietek wydał dokument zezwalający mieszkańcom Radziejowa na zbudowanie wiatraka oraz odstąpił od użytkowania pastwiska i bagna leżącego wokół miasta zastrzegając sobie co szósty denar z młyna i z pól uprawnych.

1330 r. - Radziejów spalony przez Krzyżaków.

1331 r. - Biskup krakowski Jan Grot ufundował kościół parafialny p.w. Najświętszej Marii Panny.

1343 r. - Radziejów wrócił do Polski.

1370 r. - Kazimierz Wielki nadał przywilej Jakubowi z Torunia na zbudowanie w Radziejowie młyna konnego.

XIV w. - Radziejów był stolicą powiatu radziejowskiego w województwie brzesko-kujawskim, miejscem obrad sejmiku wojewódzkiego.

1404 r. - Radziejów uzyskał od króla zezwolenie na budowę "młyna stępnego" (stępowego).

29.08.1404 r. - Radziejów otrzymał od króla Władysława przywilej zezwalający na sprzedaż soli mielonej pod warunkiem, że zysk będzie przeznaczony na rozbudowę miasta.

1409 r. - Miasto otrzymało przywilej zwalniający mieszkańców od podwód.

1422 r. - Król Władysław Jagiełło odprawił w zamku radziejowskim zaręczyny swojej córki Jadwigi z ośmioletnim synem margrabiego brandenburskiego.

23.04.1425 r. - Mieszkańcy Radziejowa złożyli przysięgę wierności królowi Władysławowi Jagielle, jego żonie królowej Zofii i ich synowi Władysławowi.

1462 r. - Wzmiankowany kościół p.w. Św. Ducha i szpital z nim związany usytuowany na przedmieściu Toruńskim.

1459 r. - Radziejów dostarcza na wojnę z Krzyżakami 10 zbrojnych pieszych.

k. XV w. - Radziejów liczył 780 mieszkańców, w mieście było aż 54 rzemieślników (1 kowal, 1 bednarz, 1 sukiennik, 15 szewców, 5 kuśnierzy, 6 piekarzy, aptekarz, 2 piwowarów, 21 przekupniów i prasołów). Pożar miasta, po którym król Jan Olbracht zwolnił mieszkańców od cła na 12 lat.

XVI - XVIII w. - Radziejów miasto królewskie, siedziba starostwa grodowego znajdowało się w obrębie województwa brzesko-kujawskiego. W tym okresie miasto rozwijało się rynku wypełniając pn., zach. i wsch. zbocze wzgórza, najważniejszą budowlą w mieście był zamek.

1510 r. - Sejmiki wojewódzkie wspólne dla województw inowrocławskiego i brzesko-kujawskiego odbywały się w Radziejowie, kościele farnym.

1526 r. - Odbudowano kościół franciszkański

12.01.1542 r. - Zygmunt I Stary nadał miastu przywilej odbywania targów cotygodniowych.

1566 r. - Miasto było stolica powiatu obejmującego 20 parafii, w Radziejowie odbywały się sądy grodzkie i ziemskie ora sejmiki wojewódzkie.

1580 r. - Wzmiankowany kościół p.w. Św. Jana Chrzciciela (prawdopodobnie zlokalizowany na terenie dzisiejszego cmentarza parafialnego), który Rafał Leszczyński starosta radziejowski oddał luteranom i osadził przy nim kaznodzieję Adama Prażmowskiego, który założył druga szkołę w Radziejowie.

1593 r. - W Inwentarzu Dóbr Starostwa brzeskiego wymieniono 11 ciągów ulicznych w Radziejowie oraz 4 pierzeje rynkowe, tj. pierzeję południową, zachodnią, północną i wschodnią oraz ulicę Zamkową, Farną (Pułaskiego), Krakowską (Piotrkowską, Kościuszki), Ku Czołowu (dolny odcinek ul. Kruszwickiej), Toruńską, Klasztorną (Franciszkańską), Nową (górny odcinek ulicy Brzeskiej). W ulicach tych stały 134 domy w tym 129 pełnowymiarowych.

k. XVI w./pocz. XVII w - Radziejów przeżywał regres gospodarczy. Po wojnach szwedzkich miasto straciło charakter rzemieślniczo-handlowy i stało się osiedlem o charakterze rolniczym. W dużym stopniu zniszczona została zabudowa, co pociągało za sobą znaczne wyludnienie. W mieście mieszkali luteranie, mieli własną świątynię i szkołę.

1600 r. - Na skutek klęsk żywiołowych w mieście odnotowano 43 domy opuszczone.

1609 r. - Burmistrz Drwalewski potwierdza artykuły cechu garncarzy na ratuszu Radziejowskim.

1610 r. - Miasto niszczone pożarami i "morowym powietrzem".

1616 r. - Zamek, opisywany wówczas jako "dwór" chylił się ku upadkowi., podobnie otaczające zabudowania gospodarcze.

1626 - 1629 r. - Zniszczenia spowodowane przemarszem wojsk szwedzkich, w skutek czego w Radziejowie pozostało 18 domów w rynku, 100 w ulicach miejskich, 4 domy "szlacheckie", 7 na przedmieściu "Obory", zniszczeniu uległ też zamek starościński, miasto miało 750 mieszkańców.

1642 r. - Odbudowano kościół franciszkański zniszczony pożarem.

1663 r. - W uznaniu zasług starostwo radziejowskie zostało nadane Stefanowi Czarneckiemu.

1670 r. - Z powodu rozlewu krwi w kościele parafialnym podczas zwady sejmikowej, świątynię zamknięto na kilkanaście lat, a sejmiki odbywały się w klasztorze franciszkańskim, gdzie gromadzono się w refektarzu.

1671 r. - Odbudowano dom szpitalny przy kościele Św. Ducha spalony przez Szwedów.

1704 r. - Pożar miasta, prawdopodobnie spłonął wówczas kościół Św. Ducha.

1720 r. - W parafii radziejowskiej osadzono OO. Pijarów sprowadzonych przez biskupa kujawskiego Krzysztofa Szembeka. Pijarzy dobudowali do kościoła klasztor.

1729 r. - W Radziejowie na przedmieściu zwanym Lubstrowszczyzną otwarto szkołę Pijarów, która zastąpiła szkołę parafialną. Mieszczanin radziejowski Benedykt Kozłowski ufundował dzwon dla dzwonnic kościoła parafialnego.

1732 r. - Klasztor Pijarów ze szkołą został zniszczony przez pożar

1736 r. - Pożar klasztoru, pijarzy otrzymali plac miejski "na górkach" (rejon ul. Szkolnej), na którym wybudowano nową szkołę.

1745 r. - Pijarzy wybudowali nowy dom szpitalny.

1748 r. - Odbudowano kościół franciszkański z fundacji starosty Józefa Sokołowskiego.

1759 r. - Pożar miasta, spłonęła nowa szkoła Pijarów.

1765 r. - Wystawienie po raz pierwszy w Polsce przez teatr szkolny Kolegium Pijarów "Harpagona" Moliera.

1772 - 1806 r. - W okresie zaborów, Radziejów wraz z powiatem radziejowskim znajdował się pod zaborem pruskim w obrębie departamentu poznańskiego.

1775 r. - Z dawnego zamku po spaleniu pozostała wieża i dobudowany do niej budynek kancelarii oraz budynki zamkowe: dwa domki, austerię ze stajnią w rynku, browar na dole za kancelarią, karczmę niedaleko browaru, młyn koński, wiatrak na górach za szkołą pijarów.

1784 r. - Stanisław August Poniatowski nadał miastu przywiej odbywania 6 jarmarków rocznie.

1792 r. - wzmiankowana kaplica Św. Krzyża w miejscu dawnego kościoła Św. Ducha. Miejsce kościoła zajął szpital wówczas prawdopodobnie już tylko przytułek prowadzony przez Pijarów.

1795 r. - zarząd pruski zamknął tymczasowo szkołę.

1807 - 1815 r. - Radziejów znajdował się w obrębie Księstwa Warszawskiego.

od 1815 r. - Radziejów znajdował się w obrębie Królestwa Kongresowego pod zaborem rosyjskim. Administracyjnie powiat radziejowski znajdował się w obwodzie kujawskim województwa mazowieckiego.

1819 r. - Pijarzy przenieśli się do Włocławka do nowo założonej szkoły wydziałowej.

1820 r. - Po kolejnym pożarze władze Królestwa Polskiego Kongresowego zadecydowały o regulacji urbanistycznej miasta. Geometra Wańkowski opracował "plan restauracyjny". Na mocy zarządzania Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych wszelkie prace budowlane mogły się odbywać wyłącznie po przestawieniu projektów zaakceptowanych przez budowniczego rządowego Graffe. Zasadą było trzymać się linii zabudowy ulicy, aby w miarę możliwości ocalić jak najwięcej domów przy jednoczesnym rozszerzaniu ulic.

1822 r. - Wybrukowano rynek, przystąpiono do budowy ratusza (budowę zakończono w 1926 r.).

1867 r. - Radziejów utracił prawa miejskie. Zarząd powiatowy przeniesiono do Nieszawy. Radziejów pozostał siedziba gminy obejmującej Osięciny, Służewo, Bytoń, Sędzin i Piotrków Kujawski w powiecie nieszawskim.

1880 r. - Radziejów posiadał 1589 mieszkańców w 32 Żydów, było 128 domów drewnianych i 12 murowanych. Czynne były dwa kościoły: farny i franciszkański, przytułek dla 13 starców i kalek, szkoła początkowa, sąd gminny, stacja pocztowa oraz murowany ratusz. Mieszkańcu trudnili się rolnictwem, handel był skupiony w rękach Żydów.

1902 r. - Utworzenie Ochotniczej Staży Pożarnej. W Radziejowie mieszkało 2500 osób.

1905 r. - Założono pierwsze kółko rolnicze w Radziejowie.

1908 r. - Radziejów połączono koleją wąskotorową długości 18 km z Nieszawą.

1916 r. - Polska Macierz Szkolna zorganizowała w Radziejowie pierwsze przedszkole (ochronkę). Powstało pierwsze Prywatne Gimnazjum Koedukacyjne Towarzystwa Kulturalno-Oświatowego.

1919 r. - Radziejów odzyskał prawa miejskie. W Nieszawie uchwalono budowę drogi państwowej z Radziejowa do Piotrkowa Kujawskiego i Sompolna oraz na północ przez Dobre i Straszewo do Aleksandrowa Kujawskiego.

1921 r. - Radziejów posiadał 3164 mieszkańców w tym 600 Żydów. W mieście było 320 domów.
1929 r. - Miasto zaopatrywane w energię elektryczną z Kujawskiej Elektrowni Okręgowej wybudowanej na Wiśle we Włocławku.

Okres międzywojenny - W Radziejowie było 80 zakładów przemysłowo-rzemieślniczych, głównie usługowych i produkcyjnych typu rzemieślniczego, tj. 5 ślusarskich, 4 stolarskie, 20 krawiecko-odzieżowych, 5 budowlanych, 2 zegarmistrzowskie, 2 kowalskie, 4 fryzjerskie, 4 szewskie, 2 spożywcze, 1 blacharski, 1 poligraficzny, 1 rymarski, 1 zakład przerobu różnych materiałów. Oprócz tego były 2 młyny, 2 piekarnie, 12 mleczarni, prywatna elektrownia, wytwórnia wody sodowej. Odbywały się okresowe jarmarki i targi. Były 2 przedsiębiorstwa przewozowe obsługujące 2 linie autobusowe. Brak było większych zakładów przemysłowych. Handel obejmował małe sklepy i stragany, których właścicielami przeważnie byli Żydzi.

1930 r. - Przebudowa kościoła franciszkańskiego wg projektu architekta Jerzego Raczyńskiego.

1931 r. - Obszar miasta wynosił 12,4 ha. Miasto zamieszkiwało 4025 osób w tym 800 Żydów. W mieście było 496 domów. Oddano do użytku nową szkołę.

1933 r. - Oddano do użytku magistralę węglową przebiegającą przez Piotrków Kujawski i Radziejów. W mieście założono Uniwersytet Ludowy.

Od 1.04.1938 r. - Radziejów w powiecie nieszawskim z siedzibą w Aleksandrowie włączono do województwa pomorskiego.

1939 r. - Radziejów posiadał 5000 mieszkańców.

20.01.1945 r. - Wyzwolenie Radziejowa.

12.02.1945 r. - Pierwszym powojennym burmistrzem Radziejowa został Jerzy Jadach.

25.05.1945 r. - Uruchomienie przedszkola w Radziejowie.

13.07.1945 r. - Powstanie Związku Samopomocy Chłopskiej.

Wrzesień 1945 r. - rozpoczęcie zajęć w Radziejowskim Samorządowym Gimnazjum Koedukacyjnym.

1947 r. - Otwarcie publicznej średniej szkoły zawodowej.

1948 r. - Utworzenie Miejskiej Biblioteki Publicznej.

1950 r. - Radziejów włączono do województwa bydgoskiego.

1953 r. - Otwarcie kina "Czyn".

1956 - 1975 r. - Radziejów był siedzibą władz powiatowych.

1962 r. - Powstanie Towarzystwa Miłośników Kujaw. Oddanie do użytku nowej siedziby Zespołu Szkół Mechanicznych.

1.01.1963 r. - Rozpoczął działalność Powiatowy Dom Kultury w Radziejowie.

1966 r. - Powstanie przy Zespole Szkół Mechanicznych Kujawskiego Klubu Łączności.

1967 r. - Utworzenie zespołu folklorystycznego "Kujawy".

1.09.1974 r. - Oddanie do użytku obiektów Technikum Rolniczego w Radziejowie.

1975 r. - Radziejów został włączony w obszar województwa włocławskiego. Oddanie do użytku nowego budynku Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej.

1979 r. - Oddanie do użytku szpitala w Radziejowie (272 łóżka).

20.09.1984 r. - Dożynki Centralne w Radziejowie z udziałem m.in. gen. Wojciecha Jaruzelskiego.

1988 r. - Pierwszy Plener Malarski w Radziejowie. Utworzenie w Radziejowie Filii Państwowej Szkoły Muzycznej.

1992 r. - Podział jednostki samorządowej na Miasto Radziejów i Gminę Radziejów.

1994 r. - Przystąpienie Miasta do Związku Gmin Zlewni Jeziora Gopło- Uchwała Rady Miasta Nr III/19/1994r. z dni 5.09.1994r.

10.06.1996 r. - Dekret Biskupa Włocławskiego Bronisława Dembowskiego o utworzeniu nowej parafii w Radziejowie przy kościele klasztornym pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego.

3.10.1996 r. - Ukazał się pierwszy numer "Kroniki Gazety Radziejowskiej".

15.11 - 16.11. 1996 r. - Radziejów przystępuje do Kapituły Najstarszych Miast i Miejscowości w Polsce.

1.12.1996 r. - Odsłonięcie Pomnika Chwały Oręża Polskiego.

20.12.1996 r. - Przekazanie obiektów dla nowoutworzonej radziejowskiej Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej.

24.10.1997 r. - Oddanie do użytku nowego budynku Rejonu Telekomunikacji.

3.10.1998 r. - Pierwsza inauguracja roku akademickiego w oddziale radziejowskim Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Blisko 300 studentów rozpoczęło studia na kierunkach: Historia i Administracja Publiczna.

1998 r. - Utworzenie Radziejowskiego Towarzystwa Budownictwa Społecznego.

17.09.1999 r. - Uruchomienie nowoczesnej oczyszczalni ścieków dla Radziejowa.

2000 r. - Radziejów został włączony w obszar województwa kujawsko - pomorskiego.

2002 r. - Obchody 750-tej rocznicy otrzymania przez Radziejów praw miejskich.

Źródło:

• DIAGNOZA STANU ŚRODOWISKA KULTUROWEGO MIASTA RADZIEJÓW

Autor:

mgr inż. EWA SZULC arch. krajobrazu